16. Yüzyılda Osmanlı Yazımlarında Geçen Malatya-Hekimhan İğdir Köyü Mezraları İle İlgili Araştırma Çalışmaları

16. YÜZYILDA OSMANLI YAZIMLARINDA GEÇEN MALATYA HEKİMHAN İĞDİR KÖYÜ MEZRALARI İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Süleyman ÖZEROL

SUNU

1983 yılından itibaren Ballıkaya köyü ve çevresinden derlemeler yapmaya başladım. “Ballıkaya Çevresinden Derlemeler ve Araştırmalar” dosyam kapsamında 28 Eylül 2002 günü İğdir, 30 Eylül 2002 Başkavak Köyüne derleme amacıyla gittim ve her iki köy ile ilgili daha önceki derlemelerimi pekiştirme ve ek olması amacıyla çalışmalar yaptım. Kanuni dönemindeki yazımları kapsayan Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri (1) adlı çalışmadan hareketle aşağıdaki yazıyı hazırladım. İlgilenenlere kaynak oluşturacağını düşünerek sunuyorum.

1. 16. YÜZYILDA İĞDİR KÖYÜ İLE İLGİLİ OSMANLI YAZIMLARI

Kanuni döneminde Egder adıyla anılan ve bugün Malatya Hekimhan ilçesine bağlı olan İğdir köyünün Osmanlı yazımlarına göre vergi durumu ve mezraları:

Karye-i Egder, tabi-i m.

Ev sayısı	39
Çalışma çağındaki erkek sayısı	55
Halk adına yazılmış vergili arazi	13.5
Vergi veren topraksız halk sayısı	14
Çalışacak yaştaki bekâr sayısı	16
Adına arazi yazılan halk sayısı	3
Beşte bir bölümün toplamı	3.685
Buğday/Vergi	500-2500
Arpa/Vergi	250–750
Darı/Vergi	150-375
Pamuk/Vergi	5-60
Nurver Oğlu Celal’e ait vakıf payı	845
Ömer Bey Mescidine ait vakıf payı	461
Padişaha ayrılan pay	2.397
Halk adına yazılan arazi vergisi	675
Topraksız evli halk adına yazılan yarım arazi vergisi	54
Çalışacak yaştaki bekâr erkeklerden alınan vergi	96
Koyun ve keçi/Vergi	100
Tapu ve kır bekçisi vergisi	23
Diğer vergiler	275
Toplam	3.790

                                                          
2. 16. YÜZYILDA İĞDİR’İN MEZRALARI

2.1. Serkiz: Mezra-i Serkiz, der nezd-i karye-i Egder, tabi-i m, timar-ı Mehmed, serasker-i nahiye-i m. Hâsıl:1.000, Nahiye komutanı Mehmet Bey’e gelir getirir. (2)
Türkmenlik Dağının güneyinde, Işıklı (Işlaman) köyü ile İğdir arasındaki gedik ve yöresi; aynı adla anılıyor.

2.2. Bayad/Kâfir Viranı: Mezra-i Bayad, nam-ı diğer Kâfir Viranı, der nezd-i karye-i Egder, tabi-i m, timar-ı Abdulkerim. Hâsıl: 200, Abdülkerim’e gelir getirir. (3)
İğdir ile Otoğ köyü arasında güneye doğru uzanan yöre ve gedik; Bayat Gediği adıyla anılır.

2.3. Sernegir/Kara Ağıl: Mezra-i Sernegir, nam-ı diğer Kara Ağıl, der nezd-i karye-i Yağıca va Karye-i Egder, tabi-i hass-ı şahi. Hâsıl: 300, Padişah adına ayrılan pay. (4)
İğdir ile Yağca köyü arasında olduğu belirtilen yöre ile ilgili olarak Karaçalılık, Kaynarca ve Karabayır yer adları ile bağıntı kuruluyor. Üç yer de Yağca ile İğdir arasındadır. İğdir-Mihayil arasında kara topraklı dağın üzerinde bulunan verimli tarlaların bulunduğu Karabayır olmalı, deniliyor. Bazıları ise bugünkü Haydaroğlu (Palaz) köyünün kurulduğu yer olabileceğini öne sürüyor.
İğdir köyünden Ali Pektaş, İğdir’in Haydaroğlu köyü ile sınırının bulunduğu yerdeki Döğnüktaş’ın Kara Ağıl mezrasının yeri olabileceğini belirtiyor.

2.4. Arap Viranı: Mezra-i Arab Viranı, der nezd-i karye-i Egder, tabi-i m., timar-ı Mehmed, serasker-i nahiye-i Kâhta ve Behesni. Hâsıl: 300, Kâhta ve Besni Komutanı Mehmet Bey’e gelir getirir. (5)
Yaloğuzarmıt mahallesinin kuzeyinde, Kozdere-Killik yolu üzerinde kalıntılar ve mezarların bulunduğu yer; günümüzde Arap Öreni adıyla biliniyor. Mahallenin güneydoğusundaki Ören denilen yerde de Kilise Sekisi adlı yer, yapı taşları, su olukları bulunur. Yağmur Yeri denen yer de Arap Öreni çevresindedir.

2.5. Savcı: Mezra-i Savcı, der nezd-i karye-i Egder, tabi-i m., hass-ı şahi. Hâsıl: 1.000, Padişah adına ayrılan paydır. (6) Diğer mezralara göre vergisi daha yüksektir.
Köyde bu adla anılan yer yok. Ancak, Başkavak köyünden Hüseyin Takmaz, “Otoğun Düz” denen yer olabileceğini söylüyor. (7)

SONUÇ

Görüldüğü kadarıyla Malatya-Hekimhan İğdir köyündeki mezra adları, beş yüz yıldan buyana kullanıla gelmiştir. Hem de adlarda çok büyük değişim olmadan. “Savcı” adının anımsanmamasında ise kitabı hazırlayanların doğru okuyup okumadığı, savcı adının değişimle başka bir ada dönüşmesi ve önceki adın unutulması gibi nedenler aranabilir.

KAYNAK KİŞİLER:

1. Hüseyin TATAR: Hekimhan, 1934,Yüksekokul, Emekli Öğretme
2. Gülay ŞAHİN: Hekimhan, 1917, Okuma yazması yok
3. Zeynep EDE: Hekimhan, 1937, Okuma yazması yok
4. Zeynep ŞAHİN: Hekimhan, 1921, Okuma yazması yok
5. Satı TATAR: Hekimhan, 1936, Okuryazar
6. İsmail TATAR: Hekimhan, 1937,Yüksekokul, Emekli Öğretmen
7. Abidin İĞDİR: Hekimhan 1930
8. Süleyman EDE: Hekimhan 1326, Eski ve Yeni Yazı bilir
9. Tamam ŞAHİN: Hekimhan 1937, Okuma Yazma Yok
10. Süleyman YILMAZ; Hekimhan…
11. Turan ÇİÇEK: Hekimhan
12. İsmail KARA: Hekimhan
13. İlyas İĞDİR: Hekimhan 1915, Okuma yazması yok
14. Hıdır EKİCİ: Hekimhan 1948, Ortaokul
15. Süleyman KARA: Hekimhan 1337, Okuryazar
16. Süleyman EDE: 1326, Eski ve Yeni Yazı bilir

---

(1) R. YİNANÇ-M: ELİBÜYÜK: Kanuni Devri Malatya Tahrir Defteri,

(2) A. g. e. s. 189

(3) A. g. e. s. 189

(4) A. g. e. s. 167

(5) A. g. e. s. 189

(6) A. g. e. s. 171

(7) Başkavak Köyü, 30 Eylül 2002