“Hekimhanca” Üzerine Değerlendirme ve Öneriler

“Hekimhanca” Üzerine Değerlendirme ve Öneriler

Süleyman Özerol

“Hekimhanca”       Hekimhan sözlü kültür ürünlerinden yerel söyleyiş özelliklerini taşıyan söz ve deyimleri, atasözlerini kapsayan çalışma Güngör Bebek tarafından yayınlandı. 0cak 2013’te Sözkesen Matbaacılık tarafından basılan 96 sayfalık kitapta bakalım nelerden söz edilmiş?      Önsöz ve Hekimhan ile ilgili bilgiler…      Yöremizdeki Ses ve Harf Değişmeleri” başlığı altında değişime uğrayan sesler ile ilgili örnekler…      Derlenen yerel sözler Hekimhan dil sözlüğü bölümünde abecesel olarak ve açıklanarak sıralanmış.      Deyimler ve atasözleri ayrı bir başlık altında aynı yöntemle yer almış.      Hüseyin Başaran’ın tamamen yerel söz ve deyimleri kullandığı “Kaybettiklerimiz” şiirine yer verilmiş.      Kavramlar bölümünde kitapta yer alan kavramlar Bitki İsimleri, Bitki Kültürü, Çocuk, Edatlar-Ünlem, İnsan sıfatı, iş, kültür, Meteoroloji, Mimari, Mutfak, Ölçü, Takı, Tarım, Ticaret, Yemek, Yerbilimleri, Yerel İnsan Adları, Yerel Adlar, Yerel Tıp, Zaman başlıkları altında sınıflandırılmış.       “Hekimhanca” Üzerine       Hekimhan sözlü kültürünü yazıya dökmede önemli bir çalışma olan Hekimhanca kitabından dolayı Güngör Bebek’i kutluyorum. Eksiklerin olduğu ve ileriki yıllarda yeni derleme ve araştırmalar yapılacağı belirtilmiş (s.6 ve 12). Var olan biçim üzerinde görüş ve önerilerimi sunmak istiyorum.      * Hekimhan coğrafyası ve tarihinden biraz daha ayrıntılı olarak söz edilmeli, bu özelliklerin yerel söyleyişe etkisi belirtilmeli.      * Dilbilgisi yönünde daha dikkatli olunmalı. Diyalek ile diyalektik farklı kavramlar. Soyadlarının, Âşık Veli adı yazılırken Veli sözcüğünün, fellah sözcüğünün büyük yazlamasının bir anlamı ya da özelliği yok…      * Ses ve harf değişmeleri konusu: Harfler, seslerin yazı ile ifadesidir. Bu nedenle sözlü kültürdün gereği “ses dönüşümleri” ya da “ses değişmeleri” ifadeleri kullanılmalı.      * “Hekimhan Dil Sözlüğü” yerine “Yerel Söz ve Deyimlerden Örnekler” ya da “Hekimhan Yerel Sözlerinden Örnekler” başlığının kullanılması daha uygun. “Dil Sözlüğü” kullanılacaksa ilçenin tamamının taraması, derlemesi ve araştırması yapılmalıydı.      * Kavramlar bölümünde yapılan bölümleme ana metne uygulanarak sonunda da dizin olarak verilebilirdi. Böylelikle kitapta geçen tüm sözcükleri bulma kolaylığı da sağlanmış olurdu.      * Balıklaya köyünden öğretmen şair Hüseyin Başaran’ın “Kaybettiklerimiz” adlı şiiri Arguvan Yolu dergisinin sayısında yayınlandığından dolayı, kaynak gösterilerek verilmeliydi.      * Eflatun Cem Güney, Cahit Uçuk, Melih Yılmaz, Mustafa Demirci, Süleyman Özerol gibi yöre ile ilgili yapıtları yayınlanan yazarların yapıtlarında yer alan sözlü kültürün dile getirilme biçimlerinden olan tekerleme, bilmece, öykü, şiir, masal, roman gibi edebiyat ürünlerinin yer aldığı kaynaklar taranmalı ve kitap daha da zenginleştirilmeli.      * Hekimhan’ın çeşitli yörelerine ait anlatılar, söz ve deyimler derlenmeli ve örneklenmeli.      Örnekler: “İğdirli olur da leylanı oynamasını bilmez mi?”, “Güneş Mezirme’den doğar.”      * Hekimhan’daki Argalı Mustafa, Bekir Çavuş, Cevgülü, Halis Ağa Dayı, Artist Remzi, Gazcı Süleyman, Dalley Süleyman, Satır Nafi, Melikgazi Özel, Bıyıklı Yahya Dayı gibi yerel tipler ile ilgili anlatılar, bunların söylemleri derlenmeli.      Argalı dayı Maraşlıları korkaklıkla suçlar, “Biz Malatyalı uşakları gettik de Maraş’ı kefereden kurtardık, ama kahraman olan Maraşlılar oldu” deyip hayıflanırdı (Murat Kara, 3 Eylül 2007).      Burada “kefere” sözcüğü dikkat çekici…      Daha da sıralayabileceğimiz kaynak özellikler var elbette, ancak bunları örnek olarak sundum.      Yeni çalışmalara, yeni kitaplara…            Güngör BEBEK       1972 yılında Malatya Hekimhan ilçesi Bahçedamı köyünde doğdu. Annesi Hüsne, babası Hüseyin’dir.      İlkokulu köyünde ortaokulu ve liseyi ailesinin taşındığı Hasançelebi kasabasında bitirdi.      Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İşletme Bölümünde okudu, daha sonra Atatürk Üniversitesi Erzincan Eğitim Fakültesi’ni bitirerek sınıf öğretmeni olarak Hekimhan’da göreve başladı (2001).      Eğitim Sen Hekimhan temsilcililiği ve ADD Hekimhan Şubesi başkan yardımcılığı görevlerini üstlenen Güngör Bebek aynı zamanda Hekimhan Kayak Rafting ve Dağcılık Kulübü yönetim kurulu üyesi.      Hekimhan Ekspres gazetesinde köşe yazarı olup, yerel derleme araştırmalar yapmaktadır. “Hekimhanca” yayınlanan ilk kitabıdır. Malatya Hakimiyet, 23 Ekim 2013