Başkavak (Mihail) Köyü ve Derlemeler Hakkında

BAŞKAVAK (MİHAİL) KÖYÜ VE 

DERLEMELER HAKKINDA

Süleyman ÖZEROL

Araştırmacı-Gazeteci

Başkavak köyünü çocukluğumuzda hep Mihayil diye bilirdik. 1960 yılında bizim köyün adı Mezirme iken Ballıkaya, Mihail’in adı ise Başkavak olmuştu.

İlkokulda okurken bitirme sınavının bazı derslerini orada gerçekleştirirdik. Eğitmen Abidin Öztürk’ün eski yazı ile din bilgisi dersinde bize kopya verdiğini de unutamam.

1966 yılında Akçadağ İlköğretmen okuluna girdiğimde zaman zaman Hekimhan’a gidiş gelişlerde Başkavaklı arkadaşlarla yolculuk ettiğimiz, hatta bazen de gecelediğimiz olurdu Hüseyin Takmaz, Ali Ekber Takmaz, Hüseyin Kılıç, Abidin Takmaz ve daha başkaları…

1972 yılında Akçadağ İlköğretmen Okulunu bitirdim, öğretmen oldum ama Başkavak ile bağım kesilmedi elbette. Yakın köy olmamız itibariyle ölümlerde, düğünlerde de birlikteliklerimiz oldu.

Başkavak köyü Ballıkaya köyünün güneyinde, rakımı oldukça düşük, hatta Antepfıstığı yetiştirilen bir köy...
Otuz yıla yakın bir süre önce burası ile ilgili bazı bilgileri merhum emekli öğretmen Mustafa Kılıç’tan derlemiştim. Adını nereden geldiği, eski yerleşim yererli, söylenceler, ziyaretler ve benzeri konulardı bunlar. Yıllar sonra birçok kez giderek derlemelerimi sürdürdüm. Söylenceler, şiirler, âşıklar, şairler ve benzeri konularda oldukça bilgi topladım. Çeki Baba, Ardıç Dede ve ziyaretler… Mesdan Ali, Vahap, Mustafa Takmaz, Murtaza Takmaz, Behlül Alkan, Yusuf Takmaz...

Kalıntı ve buluntulara pek rastlanmasa da yer adları, kişi adları, gelenek ve görenekleri açısından Türkmen varlığını görmekteyiz. Türkçe konuşulduğu gibi, Ballıkaya’da bulunan Şah İbrahim Veli Ocağı talipleri olup Alevi kültürünü taşıyorlar. Maşatlık, Kilise Tepesi, Gâvur Tepesi gibi yer adları ise daha önce Ermeni ya da Bizans yerleşim birimi olduğunun örneği...

Kanuni dönemi yazınlarındaki yer adlarını araştırdım, aynı adlar hala kullanılıyor. Alın Pınarı, Ulupınar, Bakırlıca, Ecedamı…

1983 yılında Ballıkaya ile ilgili derleme çalışmalarına başladığımda halk kültürünün birçok alanının; Şah İbrahim Ocağı, dedelik kurumu, talip ağı, türküler ve diğer gelenek göreneklerin çevre köyleri de ilgilendirdiğinden yalnızca Ballıkaya değil çevre köylerle ilgili derleme ve araştırmalar yapmaya başladım. Dolayısıyla aynı yıllarda Başkavak ile ilgili derlemlere de başladım.

Başkavak’ta ilk kaynak kişim merhum Köy Enstitülü öğretmen Mustafa Kılıç’tan aldığım bilgiler üzerine diğer bazı kaynak kişilerden de bilgiler edinerek bir dosya oluşturdum. Ayrıca 23 Ağustos 1997 ve 1999 ile daha önceki yıllarda Başkavak’ta yapmış olduğum derleme çalışmalarını zenginleştirmek, pekiştirmek, Ballıkaya ile ilgili bazı konularda Başkavak halkının görüşlerini almak amaçları doğrultusunda 30 Eylül 2002 Pazartesi günü Başkavak köyüne gittim. Kaynak kişiler bularak yüz yüze görüşmeler yapıp not aldım. Notları düzenleyerek yeniden yazdım. Daha önceki çalışmalarla ve zamanla yaptığım derlemelerle birleştirerek Başkavak dosyasını hazırladım. Son birkaç yıl içinde yaptığım derlemeleri de ekleyerek şimdilik bu dosyayı tamamladım.

Kültürümüzü yaşatmada ve gelecek kuşaklara bir örnek, araştırmacılara ve ilgilenenlere bir kaynak olması açısından derlediğim sözlü kültür ürünlerinin yazıya geçmesinin çok önemli olduğunu düşünüyorum.

Kültürel etkinliklerin kültürümüzü yaşatmada önemli bir araş olduğu gerçek. Başkavak muhtarlığı her yaz halkı, özellikle de gençleri bir araya getirmek, tanıştırıp kaynaştırmak amacıyla şenlikler düzenliyor. 2012 yazında Başkavak köyü Muhtarı Hasan Takmaz Yükselir tarafından Başkavak Şenliğine davet edildim. Benden Başkavak ile ilgili derleme ve araştırma çalışmalarımı halka anlatmam istendi. Şenlik 21 Temmuz 2012 Cumartesi gecesi gerçekleştirildi. Cem Ercan’ın sunumu ile gerçekleşen etkinliğe Hekimhan Belediye Başkanı M. Sait Özoğlu, İlçe Garnizon Komutanı Samet Ali Kılıçoğlu, CHP Hekimhan İlçe Başkanı Murat Karayazıcı, Almanya Hekimhanlılar Dernek Başkanı Ali Ercan, Başkavak köylüleri katıldılar.

21 Ekim 2012 günü Hekimhan’da bir toplantıya Başkavak köyü Muhtarı H. Takmaz Yükselir de katılmıştı. Toplantı sona erdiğinde köye birlikte geldik. Yolda muhtar ile yazınki şenliklerinden söz ettik. Kendisine verdiğim Başkavak derlemelerim ile ilgili olarak konuştuk. O bilgileri kitapçık yaparak gelecek yazda yapacağımız şenlikte dağıtacağız dedi. Ben de acele etmemelerini, yeni derlemeleri ekleyerek yeniden düzenlemesi gerektiğini söyledim. Uygun bulduk ve haberleşeceğimizi kararlaştırdık. Derken zaman zamanı kovaladı. Var olan yeni bilgileri ve derlemeleri çalışmaya ekledim. Başkavak köyü ile ilgili başka bilgileri araştırmayı sürdürdüm.

Özellikle halk kültürü derlemelerine ağırlık verdiğimden gençlere örnek olması, onarlın özendirilmesi, kültürümüzün yaşatılması ve gelecek kuşaklara aktarılması açısından yazınki şenlikte sahneye çıkan gençlerin yaşamöykülerini derleyerek çalışmaya katmayı da amaçladım.

Çalışmayı görsel yönden de zenginleştirmek amacıyla yalnızca kendi çektiğim fotoğrafları kullanmayı yeğledim. Belki bu fotoğraflar köyü gerçek anlamda yansıtmayacak, ancak örnek olması da önemli…

Hekimhan ilçesinin en eski yerleşim birimlerinden olduğu sanılan Başkavak köyü ile ilgili olarak yaptığım “Malatya İli Hekimhan İlçesi Başkavak Köyü Derleme ve Araştırmaları” gibi oldukça uzun bir başlıkla adlandırdığım bu çalışma sanıyorum Başkavak köyü ile ilgili ilk yayın olacak. Bunun kitap halinde basılarak kalıcı kılınması konusunda destek olanlara teşekkürler…

Saygılarımla…

Ballıkaya, Yaz 2013